Czym jest gospodarka o obiegu zamkniętym?
Gospodarka o obiegu zamkniętym, zwana także gospodarką obiegu zamkniętego lub cyrkularną, jest koncepcją polegającą na racjonalnym wykorzystywaniu zasobów przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego oddziaływania na środowisko wytwarzanych produktów. Celem tego modelu jest minimalizacja zużycia surowców oraz powstawania odpadów, a tym samym zmniejszenie emisji i poziomów wykorzystania energii, poprzez tworzenie zamkniętej pętli procesów, w której powstające odpady traktowane są jako surowce w kolejnych etapach produkcyjnych.
GOZ w praktyce
Wprowadzanie GOZ powinno być racjonalne i oparte na rachunku ekonomicznym, a aspekty związane ze środowiskiem są realizowane „przy okazji”. Postępowanie to jest często wymuszone koniecznością odzyskiwania z odpadów - rzadko występujących i trudno dostępnych surowców. Według założeń planu działania, przyjętego przez Komisję Europejską konieczne jest odejście od linearnego modelu gospodarki. W przyjętym 11 marca 2020 r. przez KE nowym planie działania dotyczącym GOZ zaproponowano następujące działania:
- Zapewnienie, by zrównoważone produkty stały się normą w UE tj. zwiększenie trwałości produktów, łatwiejsze ponowne wykorzystanie, naprawa i recykling. Wykorzystanie do produkcji materiałów z recyklingu ograniczając do minimum zużycie surowców pierwotnych. Wprowadzone zostanie ograniczenie produkcji wyrobów jednorazowych, oraz zakazane przedwczesne skracanie cyklu życia produktów i niszczenie niesprzedanych dóbr trwałego użytku.
- Wzmocnienie pozycji konsumentów. Konsumenci uzyskają dostęp do informacji dot. możliwości naprawy i trwałości produktów.
- Skupienie się na sektorach w których wykorzystuje się najwięcej zasobów czyli o wysokim potencjale. Są to następujące sektory:
- elektroniki i sprzętu ICT – wprowadzenia zamkniętego cyklu życia produktu dla urządzeń elektronicznych co przyczyni się do wydłużenia cyklu życia produktów, wzrostu poziomu zbierania i przetwarzania odpadów,
- akumulatory i pojazdy – nowe wytyczne dotyczące akumulatorów w celu zwiększenia poziomu ich recyklingu,
- opakowań – wprowadzenie nowych obowiązków w zakresie tego, co jest dozwolone na rynku UE, w tym ograniczenie (nadmiernego) pakowania,
- tworzyw sztucznych – nowe obowiązkowe wymogi w odniesieniu do zawartości materiałów pochodzących z recyklingu, a także zwróceniem szczególnej uwagi na mikroplastik, a także tworzywa sztuczne ulegające biodegradacji,
- wyrobów włókienniczych – nowa strategia UE w sprawie tekstyliów mająca na celu wzmocnienie konkurencyjności i innowacyjności w sektorze oraz zwiększenie rynku ponownego wykorzystania tekstyliów w UE,
- budownictwa i budynków – kompleksowa strategia na rzecz zrównoważonego budownictwa, promująca zasady obiegu zamkniętego w budownictwie,
- żywności – nowa inicjatywa ustawodawcza w sprawie zastąpienia w usługach spożywczych jednorazowych opakowań żywności, naczyń i sztućców przez produkty wielorazowego użytku.
- Zmniejszenie ilości odpadów – położenie nacisku na zmniejszeniu problemu odpadów poprzez ich przekształcanie w wysokiej jakości surowce wtórne. Komisja zbada możliwość ustanowienia spójnego na poziomie unijnym modelu selektywnego zbierania odpadów i ich oznakowania. Plan działania przewidujący szereg środków mających na celu ograniczenie do minimum wywozu odpadów z UE i rozwiązania problemu nielegalnego przemieszczania odpadów.
Neutralność klimatyczna
Podsumowując gospodarka o obiegu zamkniętym wpłynie na zmniejszenie oddziaływania i wykorzystania zasobów naturalnych co stanowi warunek podstawowy do osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 r. i powstrzymania utraty różnorodności biologicznej. Obecnie ocenia się, iż połowa całkowitej ilości emisji gazów cieplarnianych oraz ponad 90% utraty różnorodności biologicznej i deficytu wody wynika z wydobycia i przetwarzania zasobów.
Źródła:
M. Bachorz; Polska droga do gospodarki o obiegu zamkniętym, Ela Dajksler 2017
www.eeb.org/circular-economy-action-plan-2020/
www.ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_20_420